دی
مقالات
کلیشه چاپ چیست ؟هرآنچه که باید درباره ی آن بدانید!
چاپ چیست ؟ کلیشه چاپ چیست ؟ کلیشه، روشی قدیمی در صنعت چاپ است. پس از قرن پانزدهم که چاپ اختراع شد این روش در قرن هجدهم مورد استفاده قرار گرفت که باعث توسعه‌ی صنعت چاپ شد. کلیشه در فرایند چاپهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. کلیشه در چاپ مجله، روزنامه، لباس و خیلی چاپهای دیگر روی سطوح نیز کابرد دارد. حتما همه‌ی ما با این نوع روش در طول زندگی خود آشتا شده‌ایم. آن را روی کتاب، مجله، روزنامه، دیده ایم.و از خود پرسیده‌ایم که کلیشه چاپ چیست. در این مقاله قصد داریم در ارتباط با کلیشه‌ی چاپ صحبت کنیم. که دقیقا کلیشه‌ی چاپ چیست و هر اطلاعاتی که در مورد کلیشه چاپ مهم است را اینجا بررسی کنیم.
کلیشه چاپ دقیقا به چه معناست؟
کلیشه در یونانی به معنای «علامت حکاکی» است و در واقع اصطلاح کلیشه از صدای تولید شده در هنگام فرایند چاپ گرفته شده است. کلیشه همانطور که در پاراگراف پیشین گفتیم از قرن هجدهم با محبوبیتی که چاپ کتاب داشت توسعه پیدا کرد. کلیشه صفحه‌ای فلزی است که در چاپ لترپرس و چاپهایی که سرعت در آنها مهم است مورد استفاده قرار گرفته است. یکی از علت‌های نام‌گذاری کلیشه، استفاده از کلیشه‌های پلاستیکی و ژلاتینی در این روش است که انعطاف پذیری بالایی هم برخوردارند. کلیشه‌ای که امروز ما با آن در صنعت چاپ سروکار داریم درواقع به معنی «کپی دقیق از اصل» است. و این نوع کلیشه در سال ۱۷۹۸ ابداع شده و در صنعت چاپ استفاده شده است. اصطلاحی که در روزمرگی ما مدام استفاده می‌شود و خیلی زیاد آن را شنیده‌ایم. مخصوصا در برخورد با فیلمی ضعیف یا متن شعری که زیاد تکرار شده یا حرف‌هایی که خیلی زیاد از قدیمی‌ترها می‌شنویم، استفاده می‌شود. «کلیشه‌ای» این اصطلاح از صنعت چاپ وام گرفته شده است. به این صورت که کلیشه نیز مدام یک محتوای خاص را تکرار می‌کند و این مورد در این اصطلاح نیز هرچیزی که زیاد تکرار می‌شود را مخاطب خود قرار می‌دهد.و به آن کلیشه‌ای می‌گوید.
کلیشه چگونه اختراع شد؟
بعد از اینکه اشاره کردیم کلیشه چاپ چیست به تاریخپه آن می‌پردازیم. ساخت کلبشه در سال ۱۷۲۵ توسط ویلیام کد چاپگر اسکاتلندی اختراع شده است. قبل از این اختراغ، چاپ به صورت حروف منفرد انجام می‌گرفته که نام آن تایپ بوده است. ویلیام کد در اسکاتلند کتابی را با کلیشه، چاپ می‌کند. درست در زمانی که هیچ چاپخانه‌ای در اسکاتلند وجود نداشته است. و بعد از اینکه ویلیام چاپ با کلیشه را انجام می‌دهد، مورد توجه کشور‌های بزرگ‌تر مانند فرانسه و انگلیس قرار می‌گیرد. آنها صفحات کلیشه را از ویلیام قرض گرفتند و آن را متداوم مورد آزمایش قرار دادند. تا اینکه در نهایت توانستند آن را توسعه دهند و نام کلیشه را روی آن بگذارند. این شکوفایی به وسیله‌ی فریمن دیدوت صورت گرفت و باعث شد صنعت چاپ و تجارت کتاب در آن زمان به شکوفایی برسد. حتما اگر با فونت‌ها سر و کار داشته باشید فونت دیدوت به چشمتان خورده است. این نام از روی این چاپگر فرانسوی برداشته شده است که در زمان خودش این حروف با کنتراستی بالا در ضربه‌های ضخیم و نازک و با اهرم عمودی کلیشه به چاپ می‌رسیدند.
کلیشه چگونه ساخته می‌شود؟
در پاراگراف‌های پیشین گفتیم که کلیشه نوعی صفحه در چاپ است. حال می‌خواهیم بدانیم کلیشه از چه تشکیل شده است و چگونه به فرایند چاپ کمک می‌کند. جنس کلیشه‌ها عموما پلاستیک یا ژلاتین است. چرا که این اجناس از انعطاف پذیری بالایی دارند. ساختن کلیشه مهم ترین و آخرین مرحله‌ای است که پیش از چاپ صورت می‌گیرد. فلزی مذاب در قالبی از کلیشه ریخته می‌شود و صفحه‌ای فلزی به دست می آید که به آن کلیشه می‌گویند. در این نوع از کلیشه سازی معمولا با چند روش مختلف ساخته می‌شود. مثلا ممکن است از قالب گچی یا قالب پاپیه ماشه ( به این نوع کلیشه سازی، فرایند مرطوب نیز گفته می شود.) برای ساخت کلیشه استفاده شود. که جفت این دو روش نیز مرسوم می‌باشد. در واقع کلیشه قالبی از یک طرح است که قرار است روی سطحی که تعیین می‌شود عملیات چاپ را به انجام برساند. به مرور زمان با پیشرفت تکنولوژی، عملیات چاپ با کلیشه نیز توسعه پیدا کرده است و انواع چاپ با رنگ‌های متنوع و دقت‌های بالا انجام می‌گیرد. و کیفیت کلیشه در مدل‌ها و فرم‌های مختلف در صنعت چاپ ساخته و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
عملیات چاپ با کلیشه به چه صورت انجام می‌گیرد؟
همانطور که در قسمت قبل گفته شد در قسمت ساخت کلیشه طرح به صورت برجسته روی کلیشه ایجاد می‌شود. بعد از آن طرح که آماده شد روی یک سیلندری قرار می‌گیرد و به سینی رنگ وارد می‌شود. پس از آن که به خوبی داخل آن قرار می‌گیرد با جوهر آغشته می‌شود و طرحی که روی کلیشه ایجاد شده است را روی جنسی که برای چاپ در نظر گرفته شده است چاپ می‌کند. به این صورت که جوهر به قسمت‌هایی که روی کلیشه برجسته بوده است می چسبد. در این روش، چاپ هم روی سطوح صاف و هم روی سطوحی که صاف نیستند امکان پذیر است که می‌توان با استفاده از جوهرهای مختلف، طرح‌هایی با رنگ‌های مختلف چاپ کرد. استفاده از کلیشه در چاپهای مختلف مزایای بسیاری دارد. و همیشه از دیرباز گزینه‌ی خوبی برای چاپهایی با کیفیت و دقت بالا قلمداد می‌شده است.
ویژگی های چاپ کلیشه:
این روش همواره ویژگی‌هایی داشته است که روش‌های دیگر در چاپ همچنان نتوانستند به کیفیت آن برسند. ویژگی‌هایی که چاپ با کلیشه دارد عبارت است از :
- یکی از مهم ترین ویژگی‌هایی که در این روش، آن را برجسته می‌کند این است که در این روش رنگ در طول فرایند چاپ با سرعت خشک می‌شود و به همین دلیل در فرایند چاپ می‌توان به سرعت و با توالی بالا رنگ‌های متنوعی را روی سطحی که در نظر گرفته شده است چاپ کرد. این عملیات در چاپ کلیشه بسیار مهم می‌باشد. چرا که کیفیت بالا و استفاده از تنوع رنگی بخاطر این ویژگی به وجود می آید. و بخاطر این مساله استفاده از کلیشه در چاپی که لایه های مختلفی را روی هم قرار می‌دهد توصیه می‌شود.
- چاپ با روش کلیشه کیفیت بالایی را ایجاد می کند و همچنین دوام بالایی نیز دارد. ماندگاری و ثبات چاپ با روش کلیشه نسبت به روش‌های دیگر در چاپ بسیار بالا است.
- در چاپ با استفاده از کلیشه از جوهرهایی استفاده می شود که با محیط زیست سازگاری دارند. این جوهرها مبتنی بر آب هستند و ماده شیمیایی و سمی داخل آن استفاده نشده است در نتیجه به محیط زیست آسیبی نمی رساند. انتخاب این روش برای چاپ به کسانی که به محیط زیست خود اهمیت می دهند بسیار پیشنهاد می شود.
- عموما افرادی که سراغ چاپ می‌روند مخصوصا با روش کلیشه تعداد بالایی چاپ را با زمان کم سفارش می دهند. سرعت و هزینه دو گزینه‌ی مهم چاپ برای این افراد می باشد. در این روزها استریوهای فلکسوگرافی بخاطر وجود جوهرهای خشک کننده سریع در فرایند چاپ، عملیاتی پر سرعت محسوب می شود. که بخاطر سرعت بالا هزینه را نیز برای مشتری پایین می آورد. پس سرعت و هزینه‌ی پایین این روش چاپ او را نسبت به باقی رقبا گزینه‌ی بهتری برای چاپ می‌کند. همچنین با استفاده از روش کلیشه در چاپ امکان چاپ محتوا و متن بر روی چند دستگاه استریو وجود دارد. این عملیات نیز موجب سرعت بخشیدن به عملیات چاپ می‌شود.
- صفحات کلیشه نسبت به صفحات دیگر چاپهای متحرک، سبک تر است. در نتیجه فرایند اجرای چاپ و توزیع و ذخیره‌ی آنها آسان تر و راحت تر است. این مورد باعث شده است چاپ با روش کلیشه امری سخت و طاقت فرسا نباشد.
- در تجارت کتاب و چاپ روی کاغذ، روی کار آمدن روش کلیشه در چاپ بسیار تاثیر گذار بوده است، به طوری که با آمدن این روش در چاپ بازتولید کتاب بسیار آسان شده است. و وقتی که بازتولید آن آسان تر شود مسلما سرعت چاپ کتاب بالاتر رفته و هزینه کتاب نیز پایین تر می آید. و همچنین با استفاده از روش کلیشه دیگر نیازی به خواندن مجدد و تصحیح وجود نداشت و دقت در چاپ نیز بالاتر رفت. و در نهایت با پیشرفت تکنولوژی و اثر آن روی روش کلیشه در چاپ تحول و پیشرفت‌های زیادی در تجارت کتاب اتفاق افتاد و پدیده فراوانی کتاب و دسترسی آسان آن برای همه در این روزها را مدیون این صنعت و به ویژه این روش در چاپ هستیم.
- همانطور که قبل تر نیز گفته شد از کلیشه در خیلی از چاپ ها استفاده می‌شود و این نکته نیز در چاپ برای بعضی از مخاطبان مهم می باشد. با کلیشه می‌توان چاپ روی متریال‌های مختلف و سطح‌های گوناگون صاف و ناصاف را انجام داد. از کاغذ، نایلون، فلز تا شیشه، پارچه، ساعت، طلا و خیلی از متریال‌های دیگر. این توانایی همراه با دقت و تمرکز بالا برای تمام متریال‌ها انجام می شود و کیفیت چاپ بر روی این متریال‌ها به یک اندازه بالا می باشد.
انواع کلیشه چیست و چه کاربردهایی دارد؟
بعد از توضیح کامل اینکه کلیشه چیست چه تاریخچه‌ای داشته است و چگونه ساخته شده حال این مساله مهم است که چند نوع کلیشه وجود دارد. همانطور که در قسمت‌های بالا توضیح داده شد، در گذشته و در ابتدای اختراع کلیشه در چاپ فقط کلیشه‌هایی فلزی ساخته می شد. و با پیشرفت تکنولوژی کلیشه‌ها نیز توسعه پیدا کردند و بر اساس نیاز و متریال‌ها انواع مختلفی از کلیشه برای چاپهای مختلف ساخته شد. مانند کلیشه‌های چوبی، کلیشه‌های ژلاتینی، کلیشه‌های فوتو پولیمری، کلیشه‌های نایلنی و … این کلیشه‌ها بسیار کارآمد و دقیق برای چاپهای مختلف هستند. و به صورت کلی این نوع کلیشه‌ها در خیلی از چاپهای فشاری و غلتکی کاربرد پیدا می‌کنند و مورد استفاده قرار می گیرند.
-
کلیشه فلزی :
کلیشه‌ی فلزی که به کلیشه داغی نیز معروف است، از اولین انواع کلیشه برای چاپ بوده است. در بسیاری از چاپ‌ها مورد استفاده قرار می گیرد و در واقع از قدیمی ترین و سنتی ترین مدل‌های کلیشه محسوب می شود. این مدل از کلیشه از فلز ساخته می شود. جنس فلزی که در این نوع از کلیشه‌ها استفاده می شود فلز نایلو پرینت می‌باشد که به سیلیکون فشرده نیز معروف است.. کلیشه‌های فلزی در چاپهایی با تیراژ بالا و داغی مورد استفاده قرار می گیرند. از ویژگی‌های استفاده از کلیشه فلزی می‌توان به تحمل بالای حرارت( تا ۲۰۰ درجه سانتی گراد)، دقت، ماندگاری و دوام بالا اشاره کرد. از این روش برای چاپهایی مانند کارت ویزیت، لوازم التحریر، سررسید، تقویم، کارت عروسی و بخاطر تحمل حرارت بسیار زیاد در چاپ طلاکوب و … استفاده می شود. در موارد محدود ممکن است بخاطر اینکه کلیشه فلزی روی دستگاه تامپو نیز متصل می‌گردد چاپهایی نیز با این دستگاه به وسیله‌ی کلیشه انجام گیرد. مثلا در پلاک‌های آلمینیومی، کاغذ‌هایی که چاپ برجسته دارند و مهرهای مختلف نیز ممکن است از کلیشه‌ی فلزی یا نایلو پرینت استفاده شود.پس کلیشه‌ی فلزی بخاطر مقاومت بالایی که دارد به میزان بیشتری نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و به همین خاطر در صنعت چاپ کلیشه سازی فلزی اهمیت بسیار زیادی دارد و همچنین بسیار محبوب و پرطرفدار است.
-
کلیشه ژلاتینی :
این نوع کلیشه با کلیشه فلزی تفاوت‌های بسیار زیادی دارد. یکی از محبوب ترین کلیشه‌ها برای استفاده در چاپهای مختلف محسوب می شود. جنس این نوع کلیشه‌ها برخلاف مورد قبلی یک ورقه‌ی قابل انعطاف است که عموما از جنس ژلاتین و یا پلاستیک می باشد. این نوع کلیشه‌ها عموما برای چاپ غلتکی یا چاپ سیلندر به کار گرفته می شوند. به صورت خاص نیز این نوع کلیشه برای برخی از چاپ‌ها به کار می‌رود. یک نمونه از چاپهای که عموما این کلیشه در آنها استفاده می شود، چاپ فلکسو می‌باشد. چاپ فلکسو روشی قدیمی در صنعت چاپ است که با همراهی این کلیشه، چاپهایی با کیفیت مطلوب ارائه می دهد. از کلیشه‌ی ژلاتینی بر روی متریال‌های مختلفی برای چاپ استفاده می شود چه با استفاده از چاپ فلکسو و چه با استفاده از چاپهای دیگر. از کلیشه‌ی ژلاتینی در تولید مهرهای مختلف، انواع چاپ روی پارچه، مانند چاپ روی لباس، تی شرت، انواع و اقسام لباس و … استفاده می‌شود. این چاپهایی که گفته شد محبوب‌ترین چاپ‌ها با کلیشه‌ی ژلاتینی هستند غیر از این موارد با کلیشه ژلاتینی می توان روی سطوح مختلفی مانند چوب، چرم و حتی پلاستیک نیز عملیات چاپ را انجام داد. این کلیشه بعد از کلیشه فلزی ابداع شد و بسیار در تاریخ صنعت چاپ تحول بزرگی را رقم زد.
-
کلیشه دیجیتال :
این نوع کلیشه نیز در چاپ فلکسو بسیار کاربرد دارد. چاپ فلکسوگرافی به عنوان برترین روش چاپ برجسته، در بین مخاطبان حوزه‌ی چاپ محسوب می شود و حتی از چاپ لترپرس هم سبقت گرفته است. در قسمت قبل گفتیم که کلیشه های ژلاتینی در این چاپ بسیار استفاده می شوند. غیر از این پلیت‌های ژلاتینی از پلیت‌های قتوپلیمر نیز در این دستگاه استفاده می‌شود. در چاپ فلکسو که در آن، از کلیشه‌های لاستیکی همراه با طرح استقاده می شود این نوع کلیشه‌ها مستقیم به جنسی که روی آن چاپ انجام می شود در تماس است. در واقع در گذشته از صفحات پلاستیکی در کلیشه دیجیتال استفاده می شده است و امروزه از صفحات فوتوپلیمری منعطف در این روش از چاپ استفاده می شود. از کلیشه دیجیتال برای صنعت چاپ در حوزه بسته بندی بسیار استفاده می شود.و قابلیت چاپ بر روی پلاستیک، مقوا، فیلم، کارتن، سلفون و … را دارد.
-
کلیشه چاپ سیلک :
این نوع کلیشه در چاپ سیلک اسکرین بسیار کاربرد دارد. در واقع برای هر نوع از چاپ، انتقال طرح یا تصویری و تکثیر آن. غیر از چاپهای لیزری، وجود کلیشه برای چاپ لازم است. در چاپ سیلک ما کلیشه‌های این نوع چاپ را در روش‌های مختلفی می‌توانیم بسازیم. یک متد روش ساختن کلیشه در چاپ سیلک اسکرین متد برش است که در آن از پروفیلم‌ها استفاده می شود. و متد دیگر متد فتومکانیک است که در آن از مواد حساس برای ساختن کلیشه استفاده می کنیم. این نوع کلیشه نیز در چاپ سیلک اسکرین روی سطوح مختلفی امکان چاپ دارد. مانند چاپ بر روی پارچه مانند لباس و تی شرت و یا ساعت، شیشه، چوب فلز و جنس‌های دیگر. چاپ سیلک اسکرین همراه با ساختن کلیشه‌اش در بین هنرمندان بسیار از گذشته محبوب بوده است و به چاپی آرتیستیک (هنری) معروف است. چرا که کیفیت و دقت و تنوع رنگی در این نوع چاپ بسیار بالاست. و خلاقیت زیادی را نیز در استفاده از این نوع چاپ می‌توان به کار برد. یک نمونه از هنرمندان معروفی که از این نوع چاپ و کلیشه‌اش برای بیان هنری خود استفاده کردند اندی وارهول می باشد که برای خلق آثارش بسیار از این نوع چاپ استفاده کرده است. جالب است بدانید که استفاده از کلیشه چاپ سیلک در چاپ سیلک اسکرین برای اولین بار توسط ژاپنی‌ها انجام گرفته است و در واقع کلیشه‌های خود را مردمان جزایر فیجی از برگ درخت موز می‌ساختند و برگ‌ها را برش می زدند و با رنگ آمیزی آن و فشار آن بر روی سطحی دیگر عملیات چاپ را انجام می‌دادند.
-
کلیشه تامپو یا داغی :
کلیشه تامپو یکی دیگر از کلیشه‌های محبوبی است که در چاپ تامپو مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این چاپ بخاطر امکانات زیادی که می‌توان از آن استفاده کرد و هزینه‌ی پایینی که این نوع چاپ دارد بسیار در حوزه‌های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد و محبوب است. از جمله در صنعت تبلیغات و مخصوصا برای هدایای تبلیغاتی بسیار از این نوع چاپ استفاده می کنند. در این نوع چاپ عموما روی کالاها و اجناسی چاپ انجام می شود که گرد، خمیده و یا گود هستند. کلیشه‌های تامپو انواع مختلفی دارند. آنها می توانند فولادی، فلزی، فتوپلیمری یا سرامیکی باشند که کلیشه‌های فلزی از بین بقیه موارد بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. و در بازار بیشتر محبوب هستند. در ساخت کلیشه این نوع چاپ، چاپ به وسیله‌ی یک پد سیلیکونی انجام می‌گیرد. و به صورت دستی و رومیزی و یا دورنگ قابل انجام است. این نوع کلیشه در انواع چاپهای مختلف برای هدایای تبلیغاتی، ظروف یکبار مصرف، چاپ بر روی خودکار، لوازم التحریر، سرکلیدی و موارد دیگری مانند طراحی اوراق اداری نیز قابل استفاده می باشد.
نتیجه گیری:
حال اطلاعات مورد نظر را در ارتباط با تاریخچه‌ی کلیشه و معنای کلیشه و نحوه‌ی استفاده از آن در چاپهای مختلف را متوجه شدیم. تقریبا هر امکان چاپی غیر از چاپهایی که لیزری انجام می‌شوند، نیاز به وجود کلیشه در عملیات چاپ دارند. و وجود قالبی برای چاپ لازم است. و امروزه با پیشرفت فناوری کلیشه‌ها به پشرفته ترین حالت خود دست پیدا کردند و هر کلیشه‌ای کاربرد خود را در چاپهای مخصوص ایفا می‌کند.همان طرح‌هایی که ما به صورت روزمره خیلی از چاپهای برجسته‌ی آن را در خانه محل کار یا خانه‌ی دوستانمان دیده‌ایم هدیه گرفتیم یا هدیه داده ایم. ما کلیشه‌ی چاپ را مدام روی کارت عروسی، چاپ کارت ویزیت ، چاپ سررسید های مختلف و خیلی از محصولات دیگری که در طول روز با آنها روبرو می شویم می‌بینیم. در کل تمام محصولاتی که چاپی برجسته دارند حتما در فرایند چاپ آنها از روش کلیشه استفاده شده است.
